những lời gốc phật dạy - tập 2 -7

Õ

LỜI DẠY CẶN KẼ

LỜI PHẬT DẠY

1-  “Tất cả pháp lấy dục làm căn bản.

2-  Tất  cả  pháp  lấy  tác  ý  làm  sanh khởi.

3-  Tất cả pháp lấy xúc làm tập khởi.

4-  Tất cả pháp lấy thọ làm chỗ quy tụ

5-  Tất  cả  pháp  lấy  định  làm  thượng thủ.

6-  Tất   cả   pháp   lấy   niệm làm   tăng thượng.

7-  Tất            cả        pháp  lấy       tuệ      làm     tối thượng.

8-  Tất  cả  pháp  lấy  giải  thoát  làm  lõi cây.

9-  Tất cả pháp lấy bất tử làm chỗ thể nhập.

10-Tất  cả  pháp  lấy  Niết  Bàn  làm  cứu cánh”.

(Tăng Chi Kinh tập 4 trang 382)

Trưởng lão THÍCH THÔNG LẠC

CHÚ GIẢI:

Trước khi muốn hiểu đoạn kinh này thì chúng ta cần nên hiểu như thế nào cho đúng nghĩa lý  của nó, để  biết cách áp  dụng vào  cuộc sống   hằng  ngày  thì mới  mong  thấy  sự   giải thoát.  Nếu  chúng  ta  không  hiểu  hoặc  hiểu  sai

lệch  thì sự  tu  tập  của  chúng  ta  không  có  kết

quả mà còn tai hại cho sức khoẻ.

   Lời  Phật  dạy  thứ  nhất:  “Tất cả  pháp lấy  dục  làm  căn  bản”.  Muốn  hiểu  biết  cho thấu  đáo  thì cần  phải  hiểu  các  từ  trước  tiên. Vậy tất cả pháp nghĩa là gì? Tất cả thì các bạn đều  hiểu  nghĩa  rồi,  còn  danh  từ  pháp  thì các bạn phải hiểu như sau đây: Pháp gồm có ba phần:

1/ Về vật chất

2/ Về tinh thần

3/ Về cảm thọ

Về vật chất chỉ cho vạn hữu; về tinh thần chỉ  cho tâm  niệm;  về  các  cảm  thọ  chỉ  cho sự đau khổ của thân.

NHỮNG LỜI GỐC PHẬT DẠY – TẬP II

Trong   đoạn kinh  này  đức   Phật   đã   xác định các  pháp  lấy  gì làm  gốc?  Và  biết gốc  của các pháp để làm gì?

Như   câu   thứ   nhất   Phật   dạy:   “Tất  cả pháp lấy dục làm  căn  bản”.  Vậy dục và  căn bản  là  gì?  Dục  là  lòng   ham  muốn,  sự   ham muốn; căn bản là gốc rễ, cội nguồn. Giải nghĩa chung của cụm từ ngữ này là: Tất cả các pháp đều do gốc ham muốn sinh ra.

Chân lý Đạo Phật đã xác định và thấm nhuần  lý  “dục”  này  (Tập  Đế)  nên  Ngài  chủ trương ly dục, diệt dục. Vì dục là nguyên nhân sanh  ra muôn  thứ  khổ  đau trong  cuộc  đời  này hay  nói  cách  khác  là  nơi  tập  hợp  mọi  sự  khổ

đau.

Chữ pháp ở  đây nghĩa quá rộng rãi, nên các  bạn  nghi  ngờ  và  tự  hỏi:  “Gốc   cây  kia cũng có dục nữa sao?”.

Hỏi  như  vậy,  các  bạn  đã  lầm,  chỉ  biết  có loài động vật là có dục, còn loài thảo mộc là không dục. Loài thảo mộc vẫn có dục như loài động  vật  vậy.  Các  bạn có  thấy  một  cây  to  lớn tàn   lá   che  phủ   cây   nhỏ   không?   Cây   nhỏ nghiêng  mình   tránh  tàn  cây  lớn.  Đó   không phải  là  dục  sao?   Đổ một  đống  phân  gần  gốc

Trưởng lão THÍCH THÔNG LẠC

cây, bao nhiêu rễ đều hướng về đống phân, như vậy cây cũng có dục chứ! Vì thế, đức Phật nói: “Tất cả pháp lấy dục làm căn bản”.

Vì vậy, nghĩa chữ Pháp rất rộng rãi, mênh mông,  vô  cùng,  vô  tận,  nó  chỉ  cho vạn hữu  và mọi  sự  việc,  mọi  tâm  niệm  đã  khởi,  mọi  cảm thọ  đang xảy  ra trong  đời sống  hằng  ngày  của các bạn như trên đã nói. Bạn có biết chăng?

Tất cả pháp ở  đây, còn có nghĩa là tâm niệm, là các cảm thọ, là các pháp trần của bạn, mỗi  tâm  niệm  của  bạn dù  thiện(3)  hay ác  khởi lên  đều  do dục  cả.  Vì  vậy,  đức  Phật  xác  định:

“Tất cả pháp lấy dục làm căn bản”. Thấu hiểu nghĩa như vậy, nên lúc tu tập Tứ Niệm Xứ giai  đoạn đầu, khi có  một  niệm khởi thì chúng ta dùng Chánh Tư Duy quán xét niệm ấy tận cùng  và  biết  ngay niệm  ấy  sinh  ra đều  do gốc dục. Mục đích tư duy quán sát là để  không làm theo dục. Không làm theo dục, tức là ly dục.

Thưa các  bạn!  Như  các  bạn  đã  biết “dục” là nguyên nhân sinh  ra muôn thứ đau khổ (Tập Đế).  Vì  thế,  khi có  một  niệm  khởi  lên  trong

tâm  là  mau mau quán  sát  tư  duy đuổi  ra cho

(3) Thiện hữu lậu

NHỮNG LỜI GỐC PHẬT DẠY – TẬP II

khỏi tâm, nói cách khác là không làm theo tâm dục là ly dục.

Các  bạn  nên  lưu  ý:  Chỉ   có  tâm  thanh thản, an lạc và vô sự (4), hay nói cách khác là tâm không phóng dật, tâm không phóng dật là tâm  không  có  dục,  ngoài  ra tất  cả  mọi  pháp nào  dù   thiện  hữu  lậu  hay  ác  đều  do gốc  dục sinh  ra cả.  Cho nên,  người tu sĩ  và  người  cư sĩ lúc  nào  cũng  cần  đề  cao cảnh  giác  từng  niệm, cũng  như  lúc  tâm  không  niệm,  vì  tâm  không

niệm  nhưng  thân  lại  có  niệm.  Vậy  niệm  của thân là gì?

Như đã nói ở  trên: đau nhức, ngứa ngáy, mệt mỏi, tức lói, v.v.. là niệm của thân các bạn ạ!  Những  pháp  này  xảy  ra trên  thân  cũng  đều do gốc dục cả. Khi thân bị đau nhức thì các bạn đừng  sợ  hãi.  Bởi  vì  đức  Phật  bảo:  Tất  cả  các cảm  thọ  đều  vô  thường,  vô  ngã,  không  phải  là ta, không phải của ta. Vậy cảm thọ không phải là  ta,  là  của  ta,  tính chất  của  nó  vô  thường  vô ngã thì  ta sợ gì. Phải không hỡi các bạn?

Khi chúng ta biết rõ được  gốc của các pháp là  dục, nhưng  gốc  dục không  phải  là  ta,  là  của

ta  thì ta  làm  gì mà  sợ  hãi,  mặc  kệ  nó,  nó  có

(4)   Thiện vô lậu

Trưởng lão THÍCH THÔNG LẠC

làm gì được ta đâu mà sợ. Vì ta với nó là hai kẻ xa lạ. Khi hiểu rõ được gốc dục như vậy thì tất cả sự đau khổ trong ta đều được  hóa giải khiến cho ta  hoàn  toàn  sống  an  vui  và  hạnh  phúc. Vậy, biết gốc của các pháp thì đỡ  chúng ta biết mấy. Nhưng chúng ta cũng phải biết cách đuổi các pháp ác đó đi để  thân tâm chúng ta lúc nào cũng được an vui thanh thản. Vậy đuổi nó bằng cách nào đây?

Chúng   ta   chỉ   cần   tác   ý:   “Tâm   thanh thản, an lạc và vô sự, đừng sợ cảm thọ, nó không phải là ta,  của ta,  nó là người xa lạ hãy đi, đi!  Không  được  ở    trong thân  ta” hoặc  ta  tác  ý  như  sau: “An  tịnh   thân  hành tôi  biết  tôi  hít  vô,  an  tịnh thân hành tôi biết tôi thở ra”  hoặc “Thọ phải đi, đi! Thân phải  an  tịnh.  Tôi  biết  tôi  đang   đi  kinh hành”.

Các  bạn  cứ  nhớ  kỹ,  luôn  bám  cho  thật chặt vào hơi thở hoặc thân hành ngoại thì cảm thọ  sẽ  đi  mất.  Cảm  thọ  đi  mất  tức  là  dục  đi mất. Cảm thọ dục ở  chỗ nào? Dục ở  chỗ đau gọi là  dục đau. Cho nên,  hết  dục là  hết  đau, tức là lìa  gốc  dục  của  các  pháp.  Cho  nên  “Tất  cả pháp lấy dục làm căn bản”.

NHỮNG LỜI GỐC PHẬT DẠY – TẬP II

  Lời Phật dạy thứ hai: “Tất cả pháp lấy tác ý làm sanh  khởi”. Trong  lời dạy này, chúng  ta  có  cơ sở  để  hiểu  biết  danh  từ  tất  cả pháp  là  nghĩa  gì? Ở  đây,  đức  Phật  đã  dạy tất cả pháp là tâm niệm của chúng ta. Tại sao chúng ta lại biết chắc như vậy?

Bởi  vì, trong  lời dạy  thứ  hai  đức  Phật  đã xác định rõ ràng: “Tác ý làm sanh khởi”. Tác ý  là  pháp  thuộc  về  ý  thức.  Pháp  thuộc  về  ý thức, tức là tâm niệm, ý  niệm. Mỗi niệm trong tâm là mỗi pháp. Cho nên, mỗi niệm trong tâm đều lấy tác ý làm sanh khởi. Tác ý có hai cách:

1-  Tác ý sinh khởi ác pháp

2-  Tác ý sinh khởi thiện pháp

   Tác  ý  sinh  khởi  ác  pháp  là  tác  ý  dục tham, dục sân, dục si...

   Tác ý sinh  khởi thiện pháp là tác ý ly dục tham, ly dục sân, ly dục si...

Cho nên, người tu hành theo Phật giáo để cầu  sự  giải  thoát  thì không  bao giờ  tác  ý  dục tham, dục sân, dục si... Đây là những pháp đau khổ,  là  con  đường  dẫn  đến  khổ  đau,  là  con đường  đưa đến địa  ngục.  Do đó,  người  tu  hành cần  phải  ngăn  chặn  và  chấm  dứt  con  đường này,  chỉ  tác  ý  ly  dục  tham,  ly  dục  sân,  ly dục

Trưởng lão THÍCH THÔNG LẠC

si...  Đây  là  pháp  thiện,  là  pháp  chấm  dứt  sự đau  khổ,  đây  là  con  đường   giải  thoát   chân chánh của Phật giáo. Các bạn cứ suy ngẫm, có đúng như vậy không?

Bởi vì, tác ý mà khổ đau sinh  khởi đến với chúng  ta  và  cũng  do tác  ý  mà  hạnh  phúc,  an vui, vĩnh cửu đến với  chúng ta. Thế chỉ  có một pháp tác ý mà sinh  khởi hai góc độ như vậy thì chúng ta hãy chọn góc độ nào để tác ý đem đến sự an lạc, yên vui. Phải không các bạn?

Hay nói cách khác theo kinh Pháp Cú:

“Tâm dẫn đầu mọi pháp Tâm chủ, tâm tạo tác Nếu nói hay hành động Với tâm tư ô  nhiễm

Khổ não sẽ theo ta

Như  xe theo vật kéo”.

--o0o--

“Tâm dẫn đầu mọi pháp

Tâm chủ, tâm tạo tác Nếu nói hay hành động Với tâm tư thanh tịnh Hạnh phúc sẽ theo ta

NHỮNG LỜI GỐC PHẬT DẠY – TẬP II

Như bóng không rời hình”.

(Kinh  Pháp Cú).

Từ  một  câu kinh ngắn gọn “Tất cả  pháp lấy tác ý làm sanh khởi”. Biến thành một pháp  tu  tập  tuyệt  vời  mà  kết  quả  giải  thoát thật  sự,  như  lời  đức  Phật  đã   nói:  “Pháp  Ta không có thời gian đến để mà thấy…”.

Cho nên, người tu hành mà không hiểu nghĩa lý kinh, không thông pháp tu hành thì cũng giống như người mù dò gậy mà đi đường. Nếu  thông  được pháp  như lý  tác  ý  thì các  bạn đã  chủ  động được  thân  tâm  mình,  dẫn  nó  vào sự  an ổn  và  hạnh  phúc  thì cuộc  sống  là  Thiên Đàng.

Con đường tu hành theo Phật giáo, hạnh phúc  giải  thoát  là  như  vậy,  các  bạn còn  mong cầu gì hơn nữa. Phải không hỡi các bạn?

  Lời Phật dạy thứ ba: “Tất cả  pháp  lấy xúc làm  tập  khởi”. Trước  khi muốn  hiểu  lời dạy này  thì chúng  ta  phải  hiểu  nghĩa  của  các từ. Vậy nghĩa “tất cả pháp” và “xúc” là gì?

Tất  cả  pháp  ở   đây  có  nghĩa  là  sáu  trần: sắc,  thinh,  hương,  vị,  xúc,  pháp,  chứ  không phải tâm niệm như nghĩa ở  trên. Cùng một từ giống nhau mà khi dùng chỗ này thì nghĩa như

Trưởng lão THÍCH THÔNG LẠC

thế này, nhưng khi dùng chỗ khác thì nghĩa lại khác. Cho nên, đối với Phật pháp có thực hành đến nơi đến chốn mới hiểu rõ nghĩa. Còn thực hành  chưa đến  nơi  đến  chốn  cũng  như các  học giả mà hiểu kinh sách Phật thì làm sao hiểu đúng cho được. Phải không hỡi các bạn?

Vì thế, hầu hết kinh sách hiện giờ Đại Thừa là kinh sách kiến giải của các Tổ tu hành chưa đúng với pháp môn của Phật, nên lý luận tưởng.

Sáu trần này xúc chạm với sáu căn sinh  ra các  cảm thọ; các  cảm thọ sinh  ra ái dục. Do ái dục con người mới sinh ra dính mắc, do sự dính mắc  các  pháp  trần  nên  con  người  mới  chịu nhiều  cay  đắng,  phiền  não,  đau  khổ  và  tật bệnh, v.v..

Bởi ái dục không phải tự nó có mà do sáu căn,  sáu  trần  xúc  chạm vào  nhau  sinh  ra cảm thọ,  do cảm  thọ  mới  có  ái.  Do biết những  điều này nên người tu theo Phật giáo phải ly  dục ly ác pháp. Nếu muốn ly dục ly ác pháp mà không phòng  hộ  sáu  căn,  cứ  mãi  để  tiếp  xúc  sáu  trần thì người  ấy  có  tu  muôn  ngàn  kiếp cũng  chẳng ly  dục ly  ác  pháp  được, bởi  “Tất  cả  pháp  lấy xúc làm  tập  khởi”. Do gốc  này  sinh  ra dục, mà  không  sống  độc cư thì có  tu  tập  pháp  gì

NHỮNG LỜI GỐC PHẬT DẠY – TẬP II

cũng phí  công  vô ích mà  thôi,  bởi vì chính  độc cư là pháp phòng hộ sáu căn.

Có  nhiều  bạn  đã   về  tu  tập  tại  tu  viện Chơn  Như,  vì  không  giữ  gìn  hạnh  độc  cư này, nên tu hành chẳng ra gì, khi ra khỏi tu viện không thấy lỗi mình lại nói xấu, nói lỗi của tu viện,  tạo  ra ác  nghiệp.  Những  người  này  đã  tự làm  mất  duyên  tu  hành  giải  thoát,  chỉ  còn khoác lác vọng ngữ, để  rồi họ sẽ gặt lấy những nghiệp quả ghê gớm trong những ngày tháng còn lại của những người vong ân, bội nghĩa.

  Lời Phật dạy thứ tư: “Tất cả pháp lấy thọ làm  chỗ  quy tụ”. Nói  đến chỗ  quy tụ  tập hợp  của  các  pháp  là  cảm  thọ.  Cảm  thọ  gồm  có ba phần:

1-  Thọ lạc

2-  Thọ khổ

3-  Thọ bất lạc, bất khổ.

“Tất cả pháp lấy thọ làm chỗ quy tụ”. Dù tham, sân, si, ngã, vô ngã hay nhân quả... đều lấy thọ làm chỗ quy tụ. Muốn cho các pháp không  còn  quy  tụ  thì phải  ngăn  ngừa  không cho sáu trần  xúc chạm với sáu căn. Và  nếu giữ gìn  không  kỹ  lưỡng  lỡ  sáu  trần  xúc  chạm  với sáu  căn  sinh  ra các  cảm  thọ  thì chúng  ta  cố

Trưởng lão THÍCH THÔNG LẠC

gắng giữ tâm không  hề dao động trước ba cảm thọ. Do biết ngăn ngừa và giữ gìn tâm như vậy thì đó là tu tập ly dục ly ác pháp. Tu tập ly dục ly  ác  pháp  tức  tu  tập  thiền  của  Phật  giáo  (Ly dục ly ác pháp nhập Sơ Thiền do ly dục sinh hỷ lạc).  Thiền  của  Phật  giáo  tu  tập  như  vậy,  thế mà  có  những  pháp  tu  tập  thiền  ngồi  như  con cóc, lại có những pháp tu tập thiền tưởng, ngồi tư tư tưởng tưởng thế giới  siêu hình...  mà cũng mạo nhận pháp thiền của Phật.

Còn  ở    đây,  cần  biết  chỗ  quy  tụ  của  các pháp  để  ngăn  và  diệt,  nên  lời  dạy  này  khiến cho chúng ta rõ cội nguồn quy tụ của các pháp. Nhờ  biết  rõ  như  vậy,  nên  thân  tâm  chẳng  hề dao động trước các ác pháp và các cảm thọ. Nếu thân  tâm  không  hề  dao động  sợ  hãi  là  đã  đạt được mục đích giải thoát của Phật giáo, chứ đâu phải  cần  nhập  định này,  định nọ  để  làm  gì và đôi  khi tu  sai  lệch  ức  chế  tâm  còn  bị  bệnh  tật và rối loạn thần kinh trở thành điên khùng.

Thưa  các  bạn!  Trên  đường   tu  tập  theo Phật giáo các bạn nên nhớ câu này: “Tất cả pháp lấy thọ làm chỗ quy tụ”, đừng quên các bạn nhé! Nó là pháp môn tu hành ngăn ác diệt ác tuyệt vời.

NHỮNG LỜI GỐC PHẬT DẠY – TẬP II

   Lời  Phật  dạy  thứ  năm:  “Tất cả  pháp lấy  định   làm  thượng thủ”.  Ở   đây  chúng  ta phải  hiểu  những  danh  từ  này.  Vậy  định nghĩa là gì?

Định,  nghĩa  là  tâm  thanh  tịnh,  tâm  ly dục, ly ác pháp; định là tâm bất động trước các ác  pháp  và  các  cảm  thọ;  định là  tâm  không tham, sân, si, mạn, nghi;  định là tâm thanh thản, an lạc và vô sự; định là tâm không phóng dật.  Các  bạn  nên  lưu  ý  Định  của  Phật  giáo không   giống  Định  của   ngoại   đạo.  Định  của ngoại đạo cho tâm không vọng tưởng là định.

Thượng Thủ nghĩa là gì? Nghĩa là đứng đầu.  Nghĩa  chung  của  câu  này  là  tất  cả  pháp lấy tâm không phóng dật làm pháp đứng đầu. Nói cách khác cho dễ hiểu hơn: Tâm không phóng dật là pháp đứng đầu trong  mọi pháp.

Đến đây, chúng ta đã hiểu pháp mà chúng ta  cần  tu  cho  đạt  được là  pháp  tâm  không phóng dật. Vậy, các bạn tu như thế nào để tâm không phóng dật?

Xin các bạn lưu ý điều này: Tâm không phóng   dật   không   phải   là   tâm   chẳng   niệm thiện,  niệm  ác.  Tâm  không  phóng  dật  là  tâm do  ly  dục,  ly  bất  thiện  pháp,  tức  là  tâm  lìa tham,  sân,  si,  mạn  nghi.  Biết  lấy  tâm  không

Trưởng lão THÍCH THÔNG LẠC

phóng dật làm mục đích để  nhắm đến cứu kính Niết  Bàn,  thì sự  tu  tập  mới  thấy  kết  quả  giải thoát khả quan.

Các bạn nên luôn nhớ câu này: “Tất cả pháp  lấy  định  làm  thượng thủ”.  Dù các bạn tu  hành  pháp  môn  nào  cũng  phải  nhớ  pháp đứng  đầu  trong  các  pháp  là  tâm  không  phóng

dật.

  Lời Phật dạy thứ sáu: “Tất cả pháp lấy niệm  làm   tăng   thượng”.  Muốn  hiểu  nghĩa của lời dạy này thì chúng ta phải hiểu danh từ niệm nghĩa là gì? Tăng thượng nghĩa là gì?

Niệm là ý niệm; Tăng là giới luật; thượng là thanh tịnh. Trong Đạo Phật nói đến Tăng là nói đến giới luật. Tăng Thượng là giới luật nghiêm  chỉnh.  Cho  nên,  nghĩa  chung  của  lời dạy  này:   “Tất  cả   pháp   lấy   ý   niệm sống đúng giới luật không hề vi phạm”.

Người  mới  vào  tu  theo  Phật  giáo  thì phải được học  và  tu  tập  pháp  môn  thứ  nhất  đó  là pháp Tăng Thượng tâm tức là lấy ý thức tu tập Giới Luật.

Bây giờ, các bạn đã hiểu lời dạy này: “Tất cả  pháp  lấy  niệm  làm  tăng  thượng”.  Khi mới  vào  tu  tập  theo  giáo  pháp  của  đức  Phật  là

NHỮNG LỜI GỐC PHẬT DẠY – TẬP II

lấy ý  thức (niệm)  tu  tập. Bởi vì ý  thức là  pháp dẫn đầu ly dục ly ác pháp. Do ly dục ly ác pháp mà  giới  luật  được nghiêm  chỉnh.  Giới  luật  là thiện pháp; Giới luật là Thánh hạnh (hạnh không  làm  khổ  mình,  khổ  người).  Kinh Pháp Cú  có  bài  kệ  xác  định được việc  tu  hành  tác  ý

này:

“Tâm dẫn đầu mọi pháp Tâm chủ, tâm tạo tác Nếu nói hay hành động Với tâm tư ô  nhiễm

Khổ não sẽ theo ta

Như xe  theo vật kéo”.

--o0o--

“Tâm dẫn đầu mọi pháp

Tâm chủ, tâm tạo tác Nếu nói hay hành động Với tâm tư thanh tịnh Hạnh phúc sẽ theo ta

Như bóng không rời hình”.

  Lời dạy thứ  bảy  của  đức  Phật:  “Tất cả pháp lấy tuệ làm tối thượng”. Trước khi muốn  hiểu  nghĩa  câu  này  thì chúng  ta  phải

Trưởng lão THÍCH THÔNG LẠC

hiểu  từng  danh  từ  của  nó.  Vậy  Tuệ   và  Tối

Thượng nghĩa là gì?

Tuệ   là  trí tuệ  Tam  Minh.  Trí   tuệ  Tam Minh là  một  trí tuệ  hiểu  biết,  siêu không  gian và  thời  gian.  Tối  Thượng  là  cao thượng  nhất. Nghĩa  của  toàn  câu  này  là  tất  cả  pháp  lấy  trí tuệ   Tam   Minh  làm   pháp   cao  thượng   nhất, không  có  pháp  nào  cao hơn  được.  Qua lời  dạy trên  đây,  người  tu  hành  theo  Phật  giáo  phải đạt  cho được trí tuệ  Tam  Minh để   thực  hiện Lậu Tận Minh thì chấm dứt luân hồi, do đó chúng   ta   phải   hiểu   Tam  Minh  là   pháp   tối thượng trong Phật giáo.

Trong  Phật  giáo  ai  cũng  biết có  ba cấp  tu học:  Giới,  Định, Tuệ.  Tuệ  là  cấp  tu  học  vô  lậu thứ  ba, sau cùng  của  Phật  giáo,  cho nên  đức Phật dạy: “Tất cả pháp lấy tuệ làm tối thượng”. Đúng vậy,  tất  cả  pháp  chỉ  có lấy tuệ làm pháp tối thượng giải thoát duy nhất.

Xin  các  bạn  lưu  ý:  Đạo  Phật  là  đạo  giác ngộ. Vậy cái gì giác ngộ và giác ngộ cái gì?

Xin  trả lời các bạn câu hỏi thứ nhất: Đó là trí tuệ. Nhưng trí tuệ từ đâu có?

Thưa  các  bạn,  mọi  vật  sinh  ra đều  có  trí tuệ, nhưng trí tuệ ấy còn hạn hẹp trong mỗi lốt

NHỮNG LỜI GỐC PHẬT DẠY – TẬP II

nghiệp  của  vạn  vật  ấy.  Trí tuệ  ấy  được nâng cấp  lên  theo  từng  thân  nghiệp của  chúng.  Trí tuệ ấy được phát triển từ học hỏi, từ tu tập mà có, nhưng các bạn phải hiểu trí tuệ là gì?

Trí  tuệ là sự hiểu biết.

Như  trên  đã  nói:  “Mọi  vật sinh ra  đều  có trí  tuệ”. Vậy, rong rêu, cây cỏ có trí tuệ hay không?

Thưa các bạn! Cây cỏ, rong rêu đều có trí tuệ, nhưng làm sao chúng ta biết có  trí tuệ?

Cây  cỏ  cằn  cỗi,  héo  úa,  tàn  phai  khi khô nước, thiếu phân; cây cỏ biết tìm ánh sáng mặt trời để sống. Phải không hỡi các bạn?

Còn loài động vật thì chúng ta khỏi nói, vì chúng đều có trí tuệ cả. Nhưng  trí tuệ có nhiều cấp bực tuỳ thuộc vào nghiệp của mọi loài, mọi đặc tướng, mọi nhân tướng, mọi hành tướng.

- Trí  tuệ gồm có bảy:

1-  Trí  tuệ do ý  thức

2-  Trí tuệ do tưởng thức

3-  Trí  tuệ do tâm thức

4-  Trí  tuệ vô học

5-  Trí  tuệ hữu học

6-  Trí  tuệ thiện

Trưởng lão THÍCH THÔNG LẠC

7-  Trí  tuệ ác

- Tuệ gồm có sáu:

1-  Đức tuệ

2-  Hạnh tuệ

3-  Trực tuệ

4-  Thắng tuệ

5-  Liễu tuệ

6-  Liệt tuệ

Trí  tuệ và Tuệ cộng lại là 13 tuệ,  như vậy một người không tu hành chỉ có sáu Trí  tuệ và một  Tuệ,  còn  người  tu  hành  chứng  đạo  mới  có đủ 13 tuệ.

1-  Trí  tuệ  do ý  thức  là  gì? Trí tuệ  do ý thức  là  tri kiến,  tri kiến là  sự  hiểu  biết  của  ý thức. Ý thức là  một trong nhóm sáu thức: Mắt, tai, mũi, miệng, thân, ý của sắc uẩn.

2- Trí  tuệ  do tưởng  thức  là  gì? Trí  tuệ  do tưởng thức là tưởng kiến, tưởng kiến là sự hiểu biết của tưởng thức. Tưởng thức là sự hiểu biết của tưởng uẩn (sự hiểu biết trong chiêm bao).

3- Trí  tuệ  do tâm  thức  là  gì? Trí  tuệ  do tâm  thức  là  sự  hiểu  biết của  thức  uẩn,  sự  hiểu biết của  thức  uẩn  tức  là  trí tuệ  Tam Minh. Trí tuệ Tam Minh là trí tuệ phi không gian và thời

NHỮNG LỜI GỐC PHẬT DẠY – TẬP II

gian, còn gọi là trí tuệ vô lậu, Trí  tuệ vô lậu là trí tuệ của bậc đã  chứng quả A La Hán, gọi tắt là trí tuệ A La Hán.

4- Trí  tuệ vô học là gì? Trí  tuệ vô học là ý thức hiểu biết không cần vay mượn những sự hiểu  biết  của  người  khác  như  học  tập  trong sách vở, kinh tạng, v.v.. Nói trí tuệ vô học chứ kỳ thật trí tuệ đó thường bắt chước sự hiểu biết của  người  khác.  Ví  dụ: một  đứa  bé  từ  lúc  sinh ra  cho  đến   lớn  khôn  bắt  đầu  đều  phải  tập trườn, bò, tập đi, tập ăn, tập nói, tập hiểu biết, v.v.. Đó là đều vay mượn của người khác cả. Những  người  tuy  không  học thức  nhưng  vẫn là những  người  có  trí tuệ vay mượn, vay mượn ít, còn  những  người  có  học  thức  là  những  người vay mượn nhiều.

Kinh  sách  Phật  giáo  Nguyên  Thủy  xác định trí tuệ  vô  học  là  chỉ  cho sự  hiểu  biết của những người phàm phu ngu si, dốt nát, vô học, luôn  sống  trong  vô  minh  với  ác  pháp,  thường làm khổ mình,  khổ người và khổ chúng sanh.

Trí  tuệ vô học chính  là tri kiến của ý thức. Tri kiến của  ý  thức  bị  hạn  cuộc  trong  không gian và thời gian nên sự hiểu biết không thấu suốt  vũ  trụ  và  vạn  vật  như  thật  nên  thường sống trong sự hiểu biết của tưởng. Vì thế, kinh

Trưởng lão THÍCH THÔNG LẠC

sách của loài người để lại như rừng, như biển, nhưng   phần  nhiều   chỉ   là   nhai   lại   những  ý tưởng tượng của nhau bằng những ảo ảnh, trừu tượng, mơ hồ, v.v.. nên thiếu giá trị chân thật, không thực tế của kiếp sống con người. Còn lại, một  vài tư tưởng thực tế có giá  trị  đạo đức cao đẹp của loài người là do ý thức của họ quan sát thấu  triệt  được nền  đạo   đức  môi  trường  sống mà biên soạn ra. Những tư tưởng thực tế có giá trị  đạo  đức cao đẹp ấy  khi đưa ra và  áp  dụng vào cuộc  sống của loài người thì bị các giai cấp thống   trị   bóp   méo.   Bởi   vậy,   kinh  sách   thì nhiều, nhưng tìm một cuốn kinh hay, một cuốn sách  có  giá  trị  đạo   đức  chân  thật  thì không phải dễ tìm.  Phải không các bạn?

Theo kinh sách phát triển Đại Thừa và Thiền Đông Độ  thì trí tuệ vô học tức là  trí tuệ vô sư. Trí tuệ vô sư do tu thiền định ức chế tâm mà có. Nhưng không ngờ trí tuệ vô sư là trí tuệ tưởng, cho nên kinh sách Đại Thừa và những công  án  Thiền  Tông   đều do trí tuệ  tưởng  sản xuất,   vì  thế   thiếu   chân   thật   và   chính   xác, thường đưa dắt con người vào thế giới ảo tưởng.

Trí  tuệ vô sư là trí tuệ không có thầy dạy, trí tuệ do tự mình  hiểu biết. Những công án của Thiền  Tông   ra  đời   là   nhằm   mục   đích  trắc