ĐƯỜNG VỀ XỨ PHẬT - TẬP 3 -5

TẦM3 TỨ4

Câu hỏi của Diệu Tâm

Hỏi:Xin Thầy giảng rõ thêm tầm, tứ.

Cách diệt tầm tứ?

Đáp: Tầm là suy tư, suy nghĩ; tứ là ý tứ,

tác ý ra. Tầm tứ có hai loại:

1- Tầm tứ ác.

2- Tầm tứ thiện.

Muốn diệt tầm tứ, ta phải diệt tầm tứ ác

trước.

1- Diệt tầm tứ ác, ta phải tu tập phòng hộ

sáu căn, thiểu dục tri túc, ăn ngủ không được

phi thời, tu Định Chánh Niệm Tỉnh Giác, tu

Định Vô Lậu (ly dục ly ác pháp). Tu tập Tứ

3

Tầm là sự suy tư nghĩ ngợi một điều gì

4

Tứ là tác ý, khởi niệm Chánh Cần ngăn ác, diệt ác pháp, sanh thiện,

tăng trưởng thiện pháp.

2- Diệt tầm tứ thiện, ta phải tu Định

Niệm Hơi Thở, định diệt tầm giữ tứ, tu tập

pháp hướng tâm, tu tập định diệt tứ.

Tóm lại, tầm tứ là sự tác ý và sự tư duy,

suy nghĩ của ý thức. Con nên đọc thêm bài

kinh Song Tầm và An Trú Tầm, thì mới rõ

nghĩa tầm tứ một cách cụ thể hơn, mà đức Phật

đã chỉ dạy một cách tường tận trên bước đường

hành thiền theo Phật giáo. Chính Ngài cũng

nhờ sự tu tập này mà thành Chánh giác.

Muốn diệt tầm tứ, chỉ có Tứ Thần Túc thì

diệt tầm tứ rất dễ dàng, ngoài Tứ Thần Túc

diệt tầm tứ rất khó khăn.

“Chư Tỳ Kheo, trước khi Ta giác ngộ,

khi chưa thành Chánh Giác và còn là Bồ

Tát, Ta suy nghĩ như sau: “Ta sống suy tư

và chia hai suy tầm. Chư Tỳ Kheo, phàm

có dục tầm nào, (Dục tầm là lòng ham

muốn khởi lên trong ta, bất cứ một sự ham

muốn điều gì đều là dục tầm)”.

Ví dụ: Chúng ta đang tu tập giữ gìn tâ m

không phóng dật, thì bỗng dưng khởi niệm

thần thông, nếu tu tập có thần thông mình sẽ phóng hào quang hoặc tịnh chỉ hơi thở cho

phóng viên báo chí, truyền thanh, truyền hình

biết, để loan tin thì chắc chắn người ta sẽ theo

đạo Phật nhiều và như vậy chúng ta sẽ chấn

hưng Phật giáo rất nhanh. Những niệm khởi

như vậy gọi là dục tầm. Sân tầm nào, (Sân tầm

là lòng tức giận khởi lên trong ta), hại tầm

nào, (Hại tầm là lòng nham hiểm, độc ác khởi

lên tìm cách này cách nọ để nói xấu người

khác, hoặc tìm mưu cách hãm hại khiến cho

người khác đau khổ, khiến cho người khác mất

uy tín, khiến cho tín đồ không còn theo tu tập,

khiến cho người khác mất nghề nghiệp đói khổ

v.v..).

“Ta phân thành phần thứ nhất; phàm

có ly dục tầm nào (ly dục tầm là lìa lòng

ham muốn), vô sân tầm nào (vô sân tầm là

tâm không còn giận hờn), vô hại tầm nào

(vô hại tầm nào là tâm không còn mưu đồ

tính toán hại người, nói xấu người) Ta

phân làm phần thứ hai. Chư Tỳ Kheo, rồi

Ta sống không phóng dật, nhiệt tâm tinh

cần. Khi dục tầm khởi lên, Ta tuệ tri: “Dục

tầm này khởi lên nơi Ta và dục tầm này

đưa đến tự hại, đưa đến hại người, đưa

đến hại cả hai, diệt trí tuệ, dự phần vào phiền não, không đưa đến Niết Bàn. Chư

Tỳ Kheo khi Ta suy tư: “Dục tầm này đưa

đến tự hại”, dục tầm này được biến mất.

Chư Tỳ Kheo khi Ta suy tư: “Dục tầm đưa

đến hại người”, dục tầm được biến mất.

Chư Tỳ Kheo khi Ta suy tư: “Dục tầm đưa

đến hại cả hai”, dục tầm được biến mất.

Chư Tỳ Kheo khi Ta suy tư: “Dục tầm diệt

trí tuệ, dự phần vào phiền não, không đưa

đến Niết Bàn”, dục tầm được biến mất.

Chư Tỳ Kheo, như vậy Ta tiếp tục trừ bỏ,

xả ly và đoạn tận dục tầm, sân tầm, hại

tầm”.

Qua đoạn kinh này chúng ta xét thấy một

phương pháp tu thiền định rất thực tế của đạo

Phật. Ở đây, chúng ta không thấy đức Phật dạy

ngồi thiền, nhiếp tâm bằng cách này, cách

khác mà chỉ dạy chúng ta cách thức tư duy, suy

nghĩ về lòng ham muốn của mình, xem coi lòng

ham muốn của mình có còn ham muốn cái gì

không. Nếu còn thì Đức Phật gọi là “Dục Tầm”,

nếu thấy lòng mình không còn có ham muốn

thì đức Phật gọi đó là “Ly Dục Tầm”, nếu

chúng ta còn dục tầm thì đức Phật dạy chúng

ta quán xét dục tầm, dục tầm sẽ đưa đến tự hại

ta, hại người và hại cả hai. Bởi vì còn dục tầm sẽ làm khổ mình, khổ người và khổ tất cả

chúng sanh, do hiểu biết như vậy ta liền xa lìa

dục tầm, nhờ có xa lìa dục tầm ta mới thấy

được tâm thanh thản, an lạc và vô sự; tâm

thanh thản, an lạc và vô sự là tâm ly dục ly ác

pháp; tâm ly dục ly ác pháp là tâm nhập Sơ

Thiền; tâm nhập Sơ Thiền là tâm lìa tham,

sân, si; tâm lìa tham sân, si là tâm thanh tịnh;

tâm thanh tịnh ấy là thiền định của đạo Phật.

Như vậy, bài Kinh Song Tầm là bài kinh

dạy chúng ta tu thiền định của đạo Phật.

Chúng ta nên đọc thêm một bài kinh nữa,

đó là bài kinh An Trú Tầm. Bài kinh Song

Tầm đức Phật dạy chúng ta lựa chọn tầm

thiện, loại trừ tầm ác ra khỏi tâ m.

Qua bài kinh này, chúng ta đã biết cách

lựa chọn tầm thiện, nhưng chưa biết cách sống

trong tầm thiện, vì thế đến bài kinh An Trú

Tầm, đức Phật dạy chúng ta cách thức tu tập

để được an trú trong tầm thiện, đó là một

phương pháp rất đặc biệt của Phật giáo trong

việc nhập định, mà không có một giáo pháp

nào của ngoại đạo có được. “Chư Tỳ Kheo, Tỳ Kheo muốn thực

hiện tu tăng thượng tâm cần phải thường

thường tác ý năm tướng. Thế nào là năm?

Tỳ Kheo y cứ tướng nào, tác ý tướng

nào, các ác bất thiện tầm liên hệ đến dục,

liên hệ đến sân, liên hệ đến si sanh khởi,

thời này các Tỳ Kheo, Tỳ Kheo ấy cần phải

tác ý một tướng khác liên hệ đến thiện

không phải tướng kia. Nhờ tác ý một

tướng khác liên hệ đến thiện, không phải

tướng kia, thì các ác bất thiện tầm liên hệ

đến dục, liên hệ đến sân, liên hệ đến si

được diệt trừ, đi đến diệt vong. Chính nhờ

diệt trừ chúng, nội tâm được an trú, an

tịnh, nhất tâm định tỉnh”. Đây là phương

pháp thứ nhất mà Đức Phật dạy: Khi trong

thân, thọ, tâm, pháp của chúng ta có ác pháp

xâm chiếm, thì phải tác ý một tướng khác

tướng ác đó, tức là một tướng thiện, tướng

thiện là một tướng đi ngược lại với tướng ác đó.

Nhờ có tác ý một tướng thiện đối trị lại tướng

ác đó, nên tướng ác đó bị đoạn trừ và tiêu diệt,

lúc bây giờ tâm chúng ta mới đẩy lùi chướng

ngại pháp, tức là ngăn ác, diệt ác pháp để tâm

được an trú trong tầm thiện, để được an trú, an

tịnh, nhất tâm, định tỉnh tức là nhập định. “Chư Tỳ Kheo, nếu Tỳ Kheo ấy tác ý

một tướng khác với tướng kia, liên hệ đến

thiện mà các ác bất thiện tầm liên hệ đến

dục, liên hệ đến sân, liên hệ đến si vẫn

khởi lên. Thời này chư Tỳ Kheo, Tỳ Kheo

ấy cần phải quan sát các nguy hiểm của

những tầm ấy: “Đây là những tầm bất

thiện, đây là những tầm có tội, đây là

những tầm có khổ báo. Nhờ quan sát các

nguy hiểm của những tầm ấy, các ác bất

thiện tầm liên hệ đến dục, liên hệ đến sân,

liên hệ đến si được trừ diệt, đi đến diệt

vong. Chính nhờ diệt trừ chún g, nội tâm

được an trú an tịnh, nhất tâm định tỉnh”.

Đây là phương pháp thứ hai, dùng quán tư

duy để ngăn ác diệt ác pháp, để tâm được an

trú trong tầm thiện, tức là an trú trong định.

Một người tu thiền định để tìm sự giải thoát,

thì không thể thiếu phương pháp tu tập này

được.

“Chư Tỳ Kheo, nếu Tỳ Kheo ấy trong

khi quán sát các nguy hiểm của những

tầm ấy, các ác bất thiện tầm liên hệ đến

dục, liên hệ đến sân, liên hệ đến si vẫn

còn khởi lên, thời này chư Tỳ Kheo, Tỳ Kheo ấy cần phải không ức niệm, không

tác ý những tầm ấy. Nhờ không ức niệm,

không tác ý các tầm ấy, các ác bất thiện

tầm liên hệ đến dục, liên hệ đến sân, liên

hệ đến si được diệt trừ, đi đến diệt vong.

Nhờ chính diệt trừ chúng, nội tâm được

an trú, an tịnh, nhất tâm, định tỉnh”.

Đây là phương pháp thứ ba, để an trú

trong tầm thiện, tức là ngăn ác diệt ác pháp,

để tâm ly dục ly ác pháp nhập bất động tâm

(Sơ thiền), do ly dục tầm mới được tầm tứ

thiện, mới được nhất tâm, định tỉnh. Phương

pháp tu tập này cũng giống như người không

muốn nhìn thấy các sắc pháp nên nhắm mắt

hoặc nhìn chỗ khác.

“Chư Tỳ Kheo, nếu Tỳ Kheo ấy trong

khi không ức niệm, không tác ý các tầm

ấy, các ác bất thiện tầm liên hệ đến dục,

lên hệ sân, liên hệ đến si vẫn khởi lên.

Chư Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo ấy cần phải tác ý

đến hành tướng các tầm và sự an trú các

tầm. Nhờ tác ý đến hành tướng các tầm và

sự an trú các tầm ấy, các ác bất thiện tầm

liên hệ đến dục, đến sân, đến si được an

trú, an tịnh, nhất tâm, định tỉnh”. Đây là phương pháp thứ tư, để an trú

trong tầm thiện bằng cách tác ý các hành

trong thân và giảm các hành dần để đi đến an

trú, an tịnh, nhất tâm, định tỉnh, nhờ có an

trú, an tịnh, nhất tâm, định tỉnh thì tâm mới

không phóng dật, tâm không phóng dật thì

tâm mới ly dục, ly ác pháp dễ dàng. Phương

pháp ngăn ác diệt ác pháp này, tu tập có hiệu

quả hay không, là do đặc tướng của mỗi hành

giả.

Pháp này được xem là pháp môn tu tập

trong Thân Hành Niệm để an trú tầm thiện và

rất có hiệu quả khi một người có nhiệt tâm tu

hành.

“Chư Tỳ Kheo, nếu Tỳ Kheo ấy trong

khi tác ý đến hành tướng các tầm và sự an

trú các tầm, các ác bất thiện tầm liên hệ

đến dục, đến sân, đến si vẫn khởi lên, thời

chư Tỳ Kheo, Tỳ Kheo phải nghiến răng,

dán chặt lưỡi lên nóc họng. Lấy tâm chế

ngự tâm, nhiếp phục tâm đánh bại tâm.

Nhờ nghiến răng dán chặt lưỡi lên nóc

họng, lấy tâm chế ngự tâm, nhiếp phục

tâm đánh bại tâm, các ác bất thiện tầm

liên hệ đến dục, liên hệ đến sân và si được

trừ diệt, đi đến diệt vong”. Đây là phương pháp thứ năm, của pháp an

trú tầm thiện cũng là phương pháp cuối cùng

trong khi chiến đấu với các ác bất thiện pháp.

Phương pháp này chúng tôi thường gọi là

niệm lực hay là pháp gom tâm vào tụ điểm để

nhẫn nhục trước các ác bất thiện pháp, để diệt

trừ tâm loạn động, để diệt trừ tâm si mê ham

ngủ nghỉ (hôn trầm thùy miên vô ký), để diệ t

trừ tâm tham dục, để diệt trừ tâm đang tức

giận, để diệt trừ tâm đang khi thân bị bệnh

khổ, v.v.. Phương pháp này là phương pháp

chống trả lại các ác pháp rất mãnh liệt để tận

diệt cho bằng được các ác bất thiện phá p.

Tóm lại, trong năm phương pháp tu tập để

an trú tầm thiện, đức Phật đã trao cho chúng

ta tất cả kinh nghiệm tu hành để đưa đến chỗ

tâm không phóng dật.

Năm phương pháp an trú tầm là năm

phương pháp dùng để ngăn ác diệ t ác pháp

tuyệt vời, mà một người tu tập phải luôn luôn

sống với pháp môn này như hơi thở mà chúng

ta đang thở, nếu hơi thở dừng thì chúng ta ra

người thiên cổ, còn pháp môn này rời khỏi

chúng ta thì chúng ta sống trong hỏa ngục cũng

như người chết chưa chôn

Trên đường về xứ Phật, đức Phật đã trang

bị cho chúng ta đủ mọi thứ cần thiết để vượt

qua những đoạn đường gian nan khốn khổ và

nguy hiểm, nếu chúng ta bền chí, kiên cường,

dũng cảm thì chắc chắn sẽ đến nơi, đến chốn

an toàn.



BỒ TÁT QUAN ÂM DO TƯỞNG

SAO CĨ SỰ LINH THIÊNG?

Câu hỏi của Diệu Tâm

Hỏi:Kính thưa Thầy! Bồ Tát Quan Thế

Âm do tưởng mà có, nhưng cũng có sự linh

thiêng và cứu độ? Xin Thầy giả ng cho chúng

con được hiểu.

Đáp: Chính vì người ta thấy những bóng

ma phảng phất, những sự linh thiêng của

những nhân vật tưởng tượng nên thế giới siêu

hình mới có. Không ai giải thích được những

hiện tượng kỳ lạ đó, do đâu mà có, khoa học

cũng đành bó tay. Chỉ có những người nhập

được chánh định, vượt qua cảnh giới hữu sắc và vô sắc tức là vượt qua các loại định tưởng thì

mới thấy được thế giới siêu hình rõ ràng và sự

linh thiêng đó do đâu mà có.

Thân chúng ta gồm năm ấm: sắc, thọ,

tưởng, hành, thức.

- Sắc là thế giới hữu hình.

- Tưởng là thế giới vô hình.

Người ta hiểu tưởng là do sự tưởng tượng.

Tưởng ở đây không phải là tưởng tượng, là

tưởng ấm cũng như sắc ấm vậy, chứ không phải

sự tưởng tượng. Sắc ấm có cảnh giới của sắc ấm

như: nhà cửa, cây cỏ, vạn vật, cầm thú, vạn

hữu, v.v.. thì cảnh giới tưởng ấm cũng vậy nó

chỉ khác là vô sắc. Vì nó là hình ảnh bóng

dáng theo khuôn mẫu của thế giới sắc ấm (hữu

hình), nó cũng giống như cây cổ thụ kia, hình

và bóng của nó. Cây là thế giới hữu hình, còn

bóng của nó là thế giới siêu hình, cho nên cây

không có thì bóng cũng khô ng có. Vì thế, thân

người mất thì linh hồn người cũng không còn.

Cảnh giới hữu hình và siêu hình của một

người nó theo nhau như hình với bóng. Phước

đến thì nó hiện ra giải nạn do một niềm tin ở

vị Thần, Thánh nào đó, ngược lại người đó không tin Thần, Thánh thì nó khiến người đó

lỡ tàu, lỡ xe để thoát nạn.

Đồng thời mọi người cùng thấy ở một góc

độ nào đó, thì đó là do cộng nghiệp và do lòng

tin, nhưng nó còn tùy ở tưởng ấm hoạt động

giao cảm mạnh hay yếu.

Người tu tập thiền định, trạng thái tưởng

xuất hiện kỳ lạ, nếu không có thiện hữu tri

thức thì không thể nào ngồi yên nổi để tu.

Trường hợp đó người tu nào cũng đều cho đó là

thế giới oan hồn đến phá. Thấy một tảng đá,

hoặc một người ngồi giữa đường, người lái xe

lạc tay lái, gây tai nạn, đó là nghiệp ác đến,

tưởng ấm xuất hiện ra. Một người té xuống

sông, có cảm giác như có người lôi họ xuống

nước, đó là nghiệp ác lôi họ xuống, nhờ tạo

thiện nên có người cứu thoát họ.

Luật nhân quả nghiệp báo sử dụng sắc ấm

và tưởng ấm rất là vi diệu mà loài người không

thể lường được.

Hàng ngày, một người không tu tập và

không trau dồi thân tâm bằng thiện pháp,

nhân quả nghiệp báo sai sắc ấm của họ làm

những điều tội ác mà họ không hề hay biết,

đến khi tội khổ thì họ lại than trời trách đất,

đi cầu khẩn Thần, Thánh gia hộ. Còn nhân quả nghiệp báo sai tưởng ấm

của họ gây tai họa hoặc cứu họ thoát chết thì

họ cho oan hồn, quỷ ma tác họa, ngược lại được

phước báo thì cho là Thần Thánh, chư Phật,

chư Bồ Tát gia hộ bình an.

Mọi người sống trong thế giới đố i đãi mà

không thấy đối đãi. Sống trong thế giới nhân

quả mà không thấy nhân quả.

Con người từ nhân quả sanh ra, chết đi về

nhân quả, lại không thấy, cho rằng có những

linh hồn người chết, có những Thần, Thánh,

quỷ, ma. Cho nên Đức Phật dạy: “Con người

là thừa tự nhân quả”. Đã thừa tự nhân quả

thì làm sao có ma được? Có thế giới linh hồn

người chết được?

Tất cả các tôn giáo khác đều không vén

màn vô minh này, nên tôn giáo nào cũ ng xây

dựng thế giới siêu hình có thật. Và vì thế , cuộc

đời này đã làm mất đi sự công bằng và công lý

của loài người.

Người ta theo các tôn giáo thì được cứu

rỗi, được gia hộ; còn ai không theo tôn giáo thì

chẳng được ai cứu rỗi và gia hộ cả. Như vậy có

bất công không? Chỉ có Phật giáo dám xác định

thế giới siêu hình khách quan không có, mà có

thế giới siêu hình chủ quan do từ tưởng ấm lưu xuất. Khi một người còn sống thì có, nhưng khi

đã chết thì không có. Vì thế, đức Phật cả quyết

xác định thế giới siêu hình là do tưởng tri sản

xuất sanh ra chứ không có thế giới thật:

“Tưởng tri chứ không phải Liễu tri”.



CĨ CÕI TRỜI KHƠNG?

Câu hỏi của Diệu Tâm

Hỏi:Kính thưa Thầy! Trời có phải là

một trong sáu nẻo luân hồi, nếu làm thiện

tương xứng sẽ sanh ở đó. Trong kinh có nói 18

tầng trời hoặc 36 cõi trời. Xin Thầy chỉ cho con

rõ?

Đáp: Sáu nẻo luân hồi chỉ là một sự diễn

biến nhân quả nghiệp báo, do con người và

chúng sanh vì vô minh tạo ra mà phải gánh

chịu.

Mười tám tầng trời chỉ cho 18 trạng thái

thiện.

Ba mươi sáu cõi trời chỉ cho ba mươi sáu

pháp thiện. Ví dụ: Thầy nhập Sơ Thiền tức là Thầy đã

ở cõi Sơ Thiền Thiên, nhập Không vô biên xứ

tưởng tức là Thầy đã ở cõi Không vô biên xứ

Thiên, nhập nhẫn nhục tức là Thầy đã ở cõi

Đâu suất Thiên... Như vậy có phải đợi chết rồi

mới sanh về đó đâu? Chỉ cầ n thực hiện diệt

một ác pháp, tăng trưởng một thiện pháp là

sanh vào cõi trời đó ngay liền, nhưng con phải

hiểu thiện pháp có rất nhiều, nên có 33 cõi

thiện pháp mà trong kinh gọi là 33 cõi trời, 33

cõi trời tức là 33 trạng thái thiện pháp.

Đó là một trạng thái giải thoát của tâm,

khi tâm đã đạt mức độ thiện ở đó, thì tương

xứng với cảnh giới Thiệân ở đó. Có hiểu được

như vậy mới hiểu được đạo Phật.

Dù cho có các cõi Trời thật sự đi nữa mà

tâm chẳng thiện thì cũng chẳng có ích lợi gì

cho chúng ta, phải không hỡi con ?

Dù cho không có các cõi Trời đi nữa, mà

tâm chúng ta sống trong thiện pháp thì tâm

chúng ta cũng được an vui, hạnh phúc như

thường. Và như vậy, không phải sống trong cõi

Trời sao? Chứ đâu phải chết mới được sanh về

đó. Chết được sanh về cõi trời đó là một ảo

tưởng, một giấc mộng mơ hồ của những người

thiếu óc thực tế khoa học , vô minh không sáng suốt bị các tôn giáo lừa đảo.

Sống đang ở trong cõi Trời thì chết về đâu

các con có biết không? Hỏi tức là trả lời. Do thế

ngay từ trong cảnh sống ở thế gian mà người

nào biết ngăn ác, diệt ác pháp thì người ấy

đang sống trong Thiên Đàng chứ không phải

Thiên Đàng ở cõi giới nào cả.

Thế giới siêu hình Thiên Đàng là do các

tôn giáo dựng lên, chỉ là một cảnh giới do

tưởng ấm sanh ra, để an ủi tinh thần của

những người yếu đuối đang gặp khổ đau tai

nạn, để nuôi hy vọng làm thiện được sanh về

đó...

Người tu sĩ đạo Phật vì thấu rõ nhân quả

nghiệp báo, nên tự lực cứu mình bằng cách

sống trong thiện pháp: “Các con hãy tự thắp

đuốc lên mà đi”. Đây là lời kêu gọi thiết tha

do lòng đại từ bi của đức Phật đối với chúng ta.

Nói đến thế giới thì chúng ta phải nói đến

sự duyên hợp, có nhiều duyên hợp lại mới

thành thế giới, vì thế một thần thức (thức ấm)

đơn độc không thể là thế giới được. Vì thế giới

hữu hình không có thì thế giới siêu hình và

linh hồn cũng không có.

Ví dụ: Chúng ta lấy một cây cột mà bảo rằng là cái nhà thì không thể được, vì cái nhà

phải có nhiều duyên hợp lại như: cột, kèo, cửa

sổ, cửa cái, vách, đòn tay, ngói gạch hợp lại thì

mới gọi là cái nhà được.

Tóm lại, thế giới siêu hình không có mà

chỉ có những trạng thái, từ trường thiện, ác

pháp của nhân quả đang phóng xuất theo thân

hành, khẩu hành và ý hành của sự vận hành

nhân quả.



CHÁNH KIẾN

Câu hỏi của Từ Tuệ

Hỏi:Kính thưa Thầy! Con kính trình

Thầy những vấn đề con nhận thức được sau

thời gian được Thầy chỉ dạy và cả những câu

hỏi xin Thầy giảng dạy để con thấu hiểu hơn.

1- Thầy dạy câu: “Chỉ có tâm ly dục mới

hiểu được mình, được người bằng chánh kiến”.

Con đã suy tư và nhận thấy:

Tâm không ly dục ly ác pháp là tâm còn

vẩn đục, đen đúa, ví như cái kiếng đen mà còn

bị chà xước làm sao thấy được người đúng như thật. Tâm ly dục là tâm trong sáng như pha lê,

thấy người như thật có và thấy mình như thật

có. Con nghĩ như vậy có đúng không thưa

Thầy?

Đáp: Đúng vậy, con đã hiểu những lời

Thầy dạy, mặc dù các kinh có giải thích về

Chánh kiến; thấy thân, thọ, tâm, pháp là vô

thường, khổ, không, vô ngã; thấy 12 nhân

duyên hợp là thế giới khổ; thấy 12 nhân duyên

rã là hết khổ; thấy thân ngũ uẩn không phải là

ta, không phải của ta, không phải tự ngã của

ta. Thấy biết đúng như vậy gọi là Chánh kiến.

Chánh kiến ở đây là giải nghĩa Chánh kiến,

chứ không phải Chánh kiến trong Bát Chánh

Đạo. Vì Chánh kiến trong Bát Chánh Đạo là

lớp học đầu tiên của Phật giáo trong tám lớp.

Tuy dựa theo các kinh để hiểu biết, nhưng

không phải như vậy, vì thế tâm vẫn còn chấp

ngã, tham, sân, si vẫn đầy dẫy thì làm sao gọi

là “Chánh kiến” được, chỉ khi nào tâm ly dục

ly ác pháp thì mới thấy thân, thọ, tâm, pháp,

vô thường, khổ, không, vô ngã như thật (Chánh

kiến).

Tóm lại, khi nhìn thấy hình sắc xấu, tốt

cũng như khi nghe âm thinh thuận tai, chướng

tai, khi cảm giác êm ấm, thoái mái dễ chịu, khi ngửi một mùi thơm hay thối đều không có

chướng ngại thân tâm thì đó là Chánh kiến;

khi lục căn tiếp xúc lục trần không dính mắc là

Chánh kiến, tức là một sự hiểu biết mà không

có khổ đau, đó là Chánh kiến.

Một sự hiểu biết mà không có sự dối trá,

gian xảo, không có sự lừa đảo, lường gạt, không

có sự phi đạo đức thì đó là Chánh kiến.

Một sự hiểu biết mà không có ảo tưởng,

trừu tượng, không có tưởng tri thì đó là Chánh

kiến.

Ví dụ: Không có thế giới siêu hình mà cho

rằng có, là không phải Chánh kiến. Không có

Cực Lạc, Tây Phương, không có Thiên Đàng mà

cho rằng có, là không có Chánh kiến.

Không có thần thức, không có linh hồn,

không có Phật tánh, không có đại ngã, không

có tiểu ngã, không có bản thể vạn hữu mà cho

rằng có, đó là không có Chánh kiến.

Chánh kiến nơi đâu thì nơi đó có đời sống

giới luật, nơi đâu có đời sống giới luật thì nơi

đó có Chánh kiến. Nơi đâu sống đời sống phạm

giới, phá giới thì nơi đó không có Chánh kiến.